Euploid Embriyo Neden Tutunmaz?

Tüp bebek tedavisinde genetik olarak normal (euploid) bir embriyo transferi, gebelik elde etme şansını önemli ölçüde artırır. Ancak bu durum, gebeliğin garanti olduğu anlamına gelmez. Yapılan çalışmalarda, PGT-A ile seçilmiş euploid embriyo transferlerinde bile canlı doğum oranlarının %60–70 civarında seyrettiği gösterilmiştir. Bu da demek oluyor ki, her üç hastadan biri, sağlıklı embriyo transferine rağmen gebelik elde edememektedir!

Peki, neden böyle oluyor?

1. Endometrium (Rahim) Faktörleri

Rahmin embriyoyu kabul etmeye hazır olduğu dönem “reseptivite penceresi” olarak bilinir. Bu zamanlama kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Embriyo ne kadar sağlıklı olursa olsun, rahim o anda hazır değilse tutunma gerçekleşmeyebilir.

• Progesteron düzeyleri: Özellikle HRT sikluslarında yetersiz serum progesteron düzeyi, implantasyonu olumsuz etkileyebilir.
• Kronik endometrit: Sessiz seyreden rahim içi iltihap, embriyonun tutunma şansını azaltır. Tanı biyopsi ile konur, antibiyotik tedavisiyle düzeltilebilir.
• Uterin patolojiler: Polip, miyom, sineşi veya septum gibi yapısal bozukluklar da embriyo için olumsuz ortam yaratır. Histeroskopik cerrahi ile tedavi edilebilir.
• Hydrosalpenks: Tüplerdeki sıvı, rahme geri akarak embriyo için toksik ortam oluşturur. Çözüm salpenjektomi ya da tüpün kapatılmasıdır.
• Endometrial mikrobiyom: Rahim içi flora sağlıklı değilse (örneğin Lactobacillus’un baskın olmadığı durumlarda), tutunma başarısı düşebilir. Bu konuda araştırmalar devam etmektedir.

2. İmmünolojik Nedenler

Rahim, embriyoyu kısmen “yabancı” doku olarak algılar. Normalde bağışıklık sistemi tolerans geliştirir; ancak bazı durumlarda bu denge bozulabilir.

• Uterin NK hücreleri ve Th1/Th2 dengesi bozulduğunda aşırı bağışıklık yanıtı embriyonun tutunmasını engelleyebilir.
• Antifosfolipid sendromu (APS) gibi otoimmün durumlarda ise mikro pıhtılar implantasyonu zorlaştırır. Bu hastalarda aspirin ve/veya kan sulandırıcı tedaviler faydalı olabilir.
• Diğer immün tedaviler (kortizon, intralipid, IVIG) bazı merkezlerde uygulanıyor olsa da, bu alanın kanıt düzeyi hâlâ sınırlıdır.

3. Embriyo Kaynaklı Görünmez Sorunlar

PGT-A testi embriyonun kromozomlarını tarayarak euploid olup olmadığını gösterir. Ancak bu testin göremediği bazı katmanlar vardır:

• Mitokondriyal fonksiyon bozuklukları: Embriyo enerji üretiminde yetersizse tutunma riski azalır.
• Epigenetik/anormal imprinting: Gen düzenlenmesindeki hatalar embriyo gelişimini engelleyebilir.
• Mozaiklik: Trophektodermden alınan örnek, embriyonun tamamını yansıtmayabilir. Bazı euploid görünen embriyolar aslında kısmen mozaik olabilir.

4. Sistemik ve Yaşam Tarzı Faktörleri

Embriyo ve rahim dışında da pek çok etken söz konusudur:

• Tiroid bozuklukları, yüksek prolaktin, diyabet → düzeltildiğinde gebelik şansı artar.
• Vitamin D eksikliği → düzeltilebilir ama kanıt düzeyi orta/zayıf.
• Obezite, sigara, stres, uyku bozuklukları → hepsi embriyonun tutunma başarısını azaltabilir.
• Sperm DNA parçalanması → embriyo gelişimini ve implantasyonu etkileyebilir.

5. Düzeltilebilen ve Düzeltilemeyen Faktörler

• Düzeltilebilir: Uterin patolojiler, hydrosalpenks, kronik endometrit, düşük progesteron düzeyleri, tiroid/prolaktin/glisemik sorunlar, yaşam tarzı faktörleri.
• Kısmen yönetilebilir/deneysel: Mikrobiyom tedavileri, immün modülasyon.
• Düzeltilemez: Mitokondriyal ve epigenetik kusurlar, bazı mozaiklik durumları.

Sonuç

Euploid embriyo transferi, IVF’de başarı için çok önemli bir adımdır; fakat gebeliğin garantisi değildir. Başarı, embriyo kadar rahim ortamı, bağışıklık dengesi ve annenin genel sağlığıyla da ilişkilidir. Her başarısızlık, altta yatan nedenleri araştırma fırsatı sunar.

Bilim dünyası, embriyo-rahim etkileşimini anlamaya devam ettikçe, bu soruya daha net yanıtlar bulacaktır. Bugün için yapılabilecek en doğru şey, her hastada bireyselleştirilmiş bir yaklaşım geliştirmek ve düzeltilmesi mümkün olan faktörleri titizlikle ele almaktır.